ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ
Συνταγματικός ο Νόμος για τα μη-κρατικά πανεπιστήμια μετά από παρέμβαση του Deon Policy Institute στο Συμβούλιο της Επικρατείας
Στοιχεία Επικοινωνίας: media@deonpolicy.org
Βοστόνη – 9 Ιουλίου 2025 – Η Ελλάδα γύρισε σελίδα στην ιστορία της ανώτατης εκπαίδευσης. Ο Νόμος 5094/2024, που επιτρέπει για πρώτη φορά τη νόμιμη ίδρυση και λειτουργία μη κρατικών πανεπιστημίων, βρίσκεται πλέον σε πλήρη ισχύ. Η απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, που επικύρωσε τη συνταγματικότητά του, συνιστά ιστορική τομή και ανοίγει τον δρόμο για μια νέα εποχή στην ελληνική πανεπιστημιακή εκπαίδευση — πιο ποιοτική, πιο διεθνή και πιο ανταγωνιστική.
Το Ινστιτούτο Πολιτικής Δέον διαδραμάτισε ενεργό και καταλυτικό ρόλο στην υπεράσπιση του νόμου, συμμετέχοντας σε νομικές διαδικασίες και παρεμβαίνοντας δημόσια με ξεκάθαρη επιχειρηματολογία υπέρ της συνταγματικότητάς του.
Το Ινστιτούτο κατέθεσε υπόμνημα και παρενέβη νομικά, προασπίζοντας το έννομο συμφέρον των πολιτών και των φορέων που θα ωφεληθούν από την εφαρμογή του νόμου. Η παρέμβασή του εστίασε στην απόρριψη των ενστάσεων περί αντισυνταγματικότητας και στην ανάγκη καθιέρωσης ξεκάθαρων αλλά εφαρμόσιμων κριτηρίων για την αναγνώριση και λειτουργία μη κρατικών ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Ο Υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, και πρώην Υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων, Κυριάκος Πιερρακάκης — ο οποίος και εισηγήθηκε το νομοσχέδιο — δήλωσε:
«Η απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας επιβεβαιώνει με τρόπο ξεκάθαρο ότι η ίδρυση παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων στην Ελλάδα, υπό συγκεκριμένες εγγυήσεις, είναι σύμφωνη με το Σύνταγμα. Πρόκειται για μια σημαντική θεσμική εξέλιξη, που δίνει ώθηση σε μια ώριμη και αναγκαία μεταρρύθμιση στην ανώτατη εκπαίδευση.»
Και συνέχισε: «Θα ήθελα να αναγνωρίσω τη συμβολή του Deon Policy Institute, ενός ανεξάρτητου think tank που αναδεικνύει τη σημασία της επιστημονικά τεκμηριωμένης συμμετοχής στη δημόσια πολιτική. Με την παρέμβασή του ενώπιον του ΣτΕ, το Deon κατέθεσε στέρεη και ουσιαστική επιχειρηματολογία υπέρ της συνταγματικότητας του νόμου.»
«Πέρα από τη συγκεκριμένη υπόθεση, το Deon λειτουργεί ως χώρος συνεργασίας Ελλήνων ακαδημαϊκών της διασποράς, με στόχο την αποτύπωση σύγχρονων αντιλήψεων πολιτικής και τη διαμόρφωση προτάσεων για ζητήματα με ευρύτερη θεσμική και κοινωνική σημασία. Η πρόοδος στη δημόσια πολιτική απαιτεί ιδέες, γνώση και συνεργασία. Και κάθε ουσιαστική αλλαγή — κάθε μεταρρυθμιστική προσπάθεια — κερδίζει έδαφος όταν στηρίζεται σε αυτό το τρίπτυχο.»
Η πρόσφατη απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας επικύρωσε τη συνταγματικότητα του Νόμου 5094/2024, χωρίς την ανάγκη τροποποίησης του άρθρου 16 του Συντάγματος. Βασισμένη στη θεωρία του «επαυξημένου Συντάγματος», όπως έχει υποστηριχθεί από έγκριτους νομικούς, η απόφαση εναρμονίζεται με το ευρωπαϊκό και διεθνές νομικό πλαίσιο που επιτρέπει τη λειτουργία μη κρατικών πανεπιστημίων σε κράτη-μέλη της ΕΕ.
Ο πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Ευάγγελος Βενιζέλος, απαντώντας σε σχετική ερώτηση δημοσιογράφων, δήλωσε:
«Η σημερινή απόφαση της Ολομέλειας του ΣτΕ για τον νόμο περί μη κρατικών ΑΕΙ έχει τεράστια ερμηνευτική σημασία. Χαίρομαι γιατί έγινε αποδεκτή η θεωρητική προσέγγιση που έχω προτείνει περί "επαυξημένου Συντάγματος" που προκύπτει μέσα από τη σύμφωνη με το Δίκαιο της ΕΕ και την ΕΣΔΑ ερμηνεία του Συντάγματος.»
Και πρόσθεσε: «Είναι τιμητικό για τον καθηγητή Β. Σκουρή και εμένα το γεγονός ότι το ΣτΕ υιοθέτησε τις θέσεις που αναπτύξαμε στη σχετική κοινή μας γνωμοδότηση. Τέλος, χαίρομαι γιατί, έστω με πολυετή καθυστέρηση, γίνεται ευρύτατα αποδεκτό αυτό που υποστήριζα σταθερά, ότι δεν απαιτείται να προηγηθεί αναθεώρηση του άρθρου 16 γιατί και υπό τη σημερινή μορφή της συνταγματικής διάταξης, ο κοινός νομοθέτης μπορεί να ρυθμίσει το ζήτημα των μη κρατικών ΑΕΙ.»
Γιατί έχει σημασία:
Η σημασία της απόφασης υπερβαίνει το νομικό της πλαίσιο. Η δυνατότητα ίδρυσης μη κρατικών πανεπιστημίων δημιουργεί άμεσα κοινωνικά, ακαδημαϊκά και οικονομικά οφέλη. Ανοίγει τον δρόμο για την επιστροφή χιλιάδων Ελλήνων πανεπιστημιακών του εξωτερικού, οι οποίοι έχουν δηλώσει σαφώς ότι θα επέστρεφαν εάν υπήρχαν σοβαροί μη κρατικοί φορείς ανώτατης εκπαίδευσης.
Μέχρι σήμερα, η ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση στερούνταν την εμπειρία και τη συνεισφορά αυτού του επιστημονικού δυναμικού. Ο Νόμος 5094/2024 καλύπτει ένα κενό δεκαετιών και ταυτόχρονα δημιουργεί μια μεγάλη επενδυτική ευκαιρία, καθώς ήδη 10 φορείς έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον για ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων, με συνολικό ύψος επενδύσεων που υπερβαίνει τα 500 εκατομμύρια ευρώ.
Ο καθηγητής Δημοσίου Δικαίου στη Νομική Σχολή Αθηνών, Γιώργος Δελλής, ο οποίος στήριξε την υπόθεση του νόμου ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας, σχολίασε:
«Το Συμβούλιο της Επικρατείας πήρε μια θαρραλέα θέση από πολλές απόψεις. Δεν φοβήθηκε να αναμετρηθεί με το ρόλο του ως θεματοφύλακας του Συντάγματος, ο οποίος του επιτάσσει να διατηρεί το νόημα του ζωντανό και επίκαιρο. Ανοίγοντας την πόρτα στα παραρτήματα αλλοδαπών μη κρατικών πανεπιστημίων, προσάρμοσε το περιεχόμενο του Συντάγματος στη σύγχρονη πραγματικότητα και στις ευρωπαϊκές και διεθνείς εξελίξεις. Η νομολογιακή αυτή τομή θα έχει ευεργετικές συνέπειες για την ανώτατη παιδεία, ενισχύοντας το φιλελεύθερο χαρακτήρα της και αναστρέφοντας την απώλεια νέων σπουδαστών και επιστημόνων.» Και κατέληξε: «Η Ελλάδα ήταν πάντοτε ένα σταυροδρόμι. Καιρός ήταν το σταυροδρόμι αυτό να συμπεριλάβει και την ακαδημαϊκή γνώση.»
Η επιστροφή Ελλήνων πανεπιστημιακών αναμένεται να ενισχύσει την ερευνητική και τεχνολογική δραστηριότητα της χώρας, δημιουργώντας νέα δεδομένα για το πανεπιστημιακό οικοσύστημα. Η ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων σε διάφορες περιοχές της χώρας προβλέπεται να στηρίξει την τοπική ανάπτυξη και να δημιουργήσει νέες ευκαιρίες εργασίας και γνώσης πέρα από τα αστικά κέντρα.
Το νέο πλαίσιο ενισχύει και το δημόσιο πανεπιστήμιο, ενθαρρύνοντας τον υγιή ανταγωνισμό, την ποιοτική βελτίωση και τη διεθνή διασύνδεση. Σύμφωνα με την έρευνα του Ινστιτούτου Bringing Back Greek Scholars, η πλειοψηφία των Ελλήνων ακαδημαϊκών του εξωτερικού δηλώνει ότι θα επέστρεφε, υπό την προϋπόθεση ύπαρξης σοβαρών μη κρατικών πανεπιστημιακών φορέων.
Βλέποντας αυτή τη μεταρρύθμιση ως σημείο καμπής, το Deon Policy Institute δεσμεύεται να συνεχίσει να εργάζεται για μια ανώτατη εκπαίδευση που προσελκύει διεθνή ταλέντα, επαναπατρίζει Έλληνες επιστήμονες και δημιουργεί πανεπιστήμια ανοιχτά στην κοινωνία, την αγορά και τον κόσμο. Η Ελλάδα μπορεί και πρέπει να γίνει κέντρο ακαδημαϊκής αριστείας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη — και εμείς θα είμαστε στην πρώτη γραμμή αυτής της προσπάθειας.
Για το Deon Policy Institute
Το Deon Policy Institute, το οποίο ιδρύθηκε το 2023 από νέους Έλληνες της Διασποράς, είναι ένα ανεξάρτητο think tank που έχει ως στόχο να γίνει ο συνδετικός κρίκος μεταξύ της Διασποράς και των Ελλήνων διαμορφωτών πολιτικής, μέσα από εμπεριστατωμένες μελέτες και προτάσεις πολιτικής.